اورولوژی کودکان

برگشت ادرار در اطفال

بیماری شایع ارولوژی در اطفال

برگشت ادرار از مثانه به حالب (ریفلاکس ادراری)

در شرایط طبیعی به دلیل شکل و وضعیت حمایتی عضلات مثانه در محل اتصال حالب ها به مثانه، برگشت ادراری از مثانه به حالب ها رخ نداده و حالب ها و کلیه ها از فشار بالای داخل مثانه و از ادرار احتمالاً عفونی داخل مثانه مصون هستند.

بنا به دلایلی از جمله اشکال در شکل طبیعی محل اتصال حالب به مثانه یا ضعف عضلانی این قسمت از مثانه یا افزایش بیش از حد فشار داخل مثانه به دلیل مثانه عصبی یا انسداد خروجی مثانه یا … ممکن است ادرار از مثانه به درون حالب ها (و در موارد شدیدتر حتی تا کلیه ها) برگشت نماید

علایم

در نیمی از کودکان مبتلا به عفونت ادراری و به ویژه دختر ها (پس از ۶ ماهگی) برگشت ادراری دیده می شود. (در سن کمتر از شش ماهگی در صورت برگشت ادرار عفونی، عفونت منتشرشده  در بدن و آسیب به عملکرد کلیه ها شایع تر است و این وضعیت به ویژه در پسر بچه های با دریچه مجرای خلفی ادراری بیشتر دیده می شود) عفونت ادراری ممکن است با یا بدون تب و شاید همراه با تهوع واستفراغ، اسهال یا یبوست و درد مبهم شکمی باشد.

اختلال در ادرار کردن که به صورت زور زدن حین ادرار کردن، قطع و وصل شدن جریان ادرار، قیچی کردن پاها، بیقراری حین ادرار کردن، شب ادراری (پس از آموزش کنترل ادرار) و … می باشد.

تشخیص

در تشخیص وجود بیماری، علل بیماری و یا مسیر و عوارض بیماری یاد شده ممکن است از روش های تشخیصی متنوعی بر اساس شرح حال اخذ شده و معاینه بالینی در هر مورد و روش های تصویربرداری یا آزمایشگاهی قبلی آن مورد، کمک گرفته شود.

برخی از این روش ها عبارتند از:

آزمایش کشت و کامل ادرار، عکس رنگی مثانه، عکس رنگی کلیه ها، سونوگرافی، اسکن هسته ای مثانه، اسکن هسته ای کلیه ها، بررسی داخل مثانه و مجرا با دوربین، نوار مثانه و ….

درمان

حدود نیمی از موارد برگشت ادراری کودکان بدون نیاز به جراحی و فقط با درمان دارویی و غیرجراحی و با گذر زمان، درمان می شوند (به ویژه در کودکان کم سنی که علت برگشت ادراری در آنها، ضعف خفیف عضلات مثانه در محل اتصال سوراخ های حالب بوده و کلیه های آنها در اثر برگشت ادراری آسیب ندیده باشند)

ارکیدوپکسی یا بیضه نزول نیافته چیست ؟

به عمل جراحی برای پایین آوردن بیضه به داخل محل اصلی خود در داخل کیسه بیضه ارکیدوپکسی گفته می شود.

به طور طبیعی بیضه داخل شکم رشد نموده و اغلب در هفته ۳۵ حاملگی خودبخود به سمت کیسه بیضه نزول می کند. گاهی اوقات به دلایل ناشناخته یک یا هر دو بیضه نزول نمی کنند. این بیماری به عنوان بیضه نزول نیافته شناخته می شود. اگر تا ۱۴ ماهگی بیضه به محل اصلی خود نرسید باید جراحی صورت گیرد. بهتر است تا قبل از دو سالگی درمان صورت پذیرد.

سن مناسب عمل جراحی بیضه نزول نکرده ۱۴ ماهگی است و بهتر است که زیر ۱۸ ماه عمل شود.

تشخیص بیضه نزول نیافته

برای اولین بار معاینه فیزیکی نوزاد برای تشخیص محل قرارگیری بیضه توسط پزشک صورت می گیرد. سونوگرافی، MRI و جستجوی لاپاراسکوپی داخل شکمی از سایر روش های پیشرفته برای تشخیص دقیق می باشد.

جراحی تحت بیهوشی عمومی برای جابجا کردن بیضه به داخل کیسه بیضه صورت می گیرد. برش کوچکی در ناحیه کشاله ران داده می شود و لوله های مرتبط به بیضه تا حد ممکن آزاد می شوند که به راحتی به کیسه بیضه برسد. بیضه داخل کیسه ثابت شده و پوست ناحیه کشاله ران و کیسه بیضه ترمیم می شود.

فواید جراحی بیضه نزول نیافته

• اجتناب از تخریب بیضه
• کاهش مشکلات نازایی
• کاهش احتمال پیچ خوردگی بیضه

عوارض جراحی بیضه نزول نیافته

تورم بیضه، درد پس از عمل جراحی، خونریزی یا عفونت محل جراحی، اسکار ایجاد شده در دراز مدت، تخریب بیضه یا کیسه بیضه در حین عمل، وجود قرمزی و ترشح چرکی در محل جراحی، افزایش درجه حرارت بدن، برگشت بیضه به محل قبلی خود که ۱۲-۶ ماه پس از عمل اولیه ترمیم مجدد صورت می گیرد.

بیضه پایین نیامده در اطفال

محل تشکیل بیضه ها در دوران جنینی در مجاورت کلیه ها است و در طول دوران جنینی تا زمان تولد بیضه ها به سمت پایین حرکت کرده تا به درون کیست بیضه می رسند. توقف در پایین آمدن طبیعی بیضه ها در طول مسیر خود، منجر به بروز این وضعیت در پسر بچه ها می شود. در شایع ترین وضعیت، توقف نزول بیضه در کانالی در کشاله ران اتفاق می افتد ولی در ناحیه شکم یا لگنی نیز ممکن است مسیر نزول متوقف شود.

برای تشخیص از معاینه، سونوگرافی و در صورت لزوم از روش های تصویربرداری دیگر مثل سی تی اسکن یا ام آر آی و گاهی از جراحی بسته (لاپاراسکوپی) تشخیصی استفاده می شود. در موارد عدم نزول بیضه های دوطرفه، ارزیابی هورمونی و بررسی ژنتیکی ممکن است لازم باشد.

شب ادراری کودکان

شب ادراری کودکان دلایل گوناگونی دارد که برخی از آن ها جنبه جسمی و برخی دیگر جنبه روحی و روانی دارند. در اغلب موارد کودک با هر دو مسئله درگیر است.

شب ادراری کودک

بعضی عوامل از جمله کمبود هورمون آنتی‌دیورتیک یا کاهش ظرفیت مثانه، عفونت‌های ادراری، عوامل روانی و استرس‌ها می‌توانند موجب شب ادراری کودکان شوند.

شب اداری دو نوع است:

شب ادراری اولیه بیشتر جنبه ارثی دارد و از ابتدا بوده و قطع نشده است.

شب ادراری ثانویه بعدها در اثر یک عامل به وجود می آید. درباره شب ادراری ثانویه حتما باید علت اصلی درمان شود، مانند درمان عفونت ادراری، رفع سندرم‌های خودایمنی و بیماری‌های آلرژیک، درمان بیماری‌های متابولیک مثل دیابت و…

برای اصلاح این مشکل، قبل از هرگونه دارودرمانی، باید اقدام به رفتاردرمانی کرد و این امر مستلزم همکاری والدین و کودک، هر دو است.

برای درمان این مشکل در کودکان به توصیه های زیر عمل کنید:

1. مراجعه به پزشک متخصص ارولوژی برای انجام معاینات جسمی و انجام آزمایش های پزشکی  (انگل، کلیه، اسفنکترها، مثانه، اوره و..
2. مراجعه به روان پزشک کودک
3. استفاده از تشک هشداردهنده (زنگ دار) برای بیدار شدن کودک هنگام تخلیه ادرار (این تشک ها را می توانید از داروخانه تهیه کنید).
4. خوراندن مایعات زیاد مثل آب، چای، آب میوه، دوغ و… به کودک طی روز برای افزایش حجم مثانه.
5. فاصله بین مراحل ادرار کردن: کودک نباید با فاصله کوتاهی پس از مصرف مایعات ادرار کند و این زمان باید به مرور افزایش یابد.
6. رعایت رژیم غذایی خاص: کودک نباید از مواد تحریک کننده مثل ادویه جات، فلفل، سرکه،  نوشیدنی های گازدار و افزودنی های خوراکی به مقدار زیاد استفاده کند. از خوردن نوشابه‌های دارای کافئین هم جدا خودداری شود.
7. آموزش آداب توالت: در این زمینه پشتکار و حوصله والدین شرط اول است و باید با روش های  شکل دهی رفتار همراه با تشویق و تقویت، این آموزش ها داده شود. تغییر محیط و فضای توالت برای کاهش استرس کودکانی که از رفتن به دستشویی امتناع می کند توصیه می شود. در این ارتباط استفاده از تکنیک های تشویقی ضروری است.
8. ورزش: در ورزش، بیشتر تحریک و تقویت عضلات مثانه مد نظر است. چند نوع ورزش پیشنهاد می شود:الف : ورزش دراز و نشستب : کودک می ایستد دست هایش را جلو می برد و ده بار می نشیند و بلند می شود (تکرار 4 بار در روز).ج : کودک ورزش شنا را ده بار انجام می دهد (حداقل 4 بار در روز تکرار شود).
9. چند ساعت پس از آن که کودک خوابید، حتما او را بیدار کنید تا به دستشویی برود. این کار بهتر است 33 ساعت پس از خواب انجام شود. مراجعه به مشاور روان درمان برای استفاده از تکنیک های تغییر رفتار و شرطی سازی کمک زیادی به کاهش شب ادراری کودک می کند.
10. استرس های روانی، اجتماعی و عوامل اضطراب زا می تواند نقش مهمی در بروز شب ادراری  داشته باشد. باید این عوامل به حداقل ممکن کاهش یابد. برای این منظور ترس های کودک را شناسایی کنید و برای رفع آن ها با مشاور در تماس باشید. ایجاد آرامش برای کودک به منظور کاهش تنش و استرس یکی از گام های مثبت برای رفع مشکل کودک است. گفتن داستان، حرف زدن با کودکان، بازی با او، تفریح و قرار دادن او در محیط های شاد از عوامل ایجاد آرامش در کودک است.
11. خجالت، کم رویی، گوشه گیری و احساس افسردگی از جمله عوارض روانی شب ادراری  است که موجب افزایش اضطراب کودک و در نتیجه تاخیر در درمان او می شود. سعی کنید مشکل کودک را به رویش نیاورید و به او اطمینان دهید که مشکلش قابل درمان است.
12. کودک را در صورت شب ادراری توبیخ نکنید.
13. کاهش و یا مصرف نکردن مایعات پس از ساعت هفت عصر توصیه می شود.
14. قبل از رفتن به رختخواب، حتما کودک را به دستشویی ببرید تا مثانه اش را کاملا تخلیه کند.
15. تشک او را با رویه ضد آب پوشانده و در اتاق از بوگیرها یا خوشبوکننده‌های هوا استفاده کنید تا اگر شب ادراری اتفاق افتاد باعث آزار بیشتر کودکتان نشود.
16. باید به کودک آموزش داد تا به میزان دریافت مایعاتش در شب توجه کند و به هنگام تخلیه ادرار، مثانه را کاملا خالی کند.
17. باید به کودک آموزش داد تا به هنگام تخلیه ادرار، مثانه را کاملا خالی کند.
18. کودک باید در طول روز مثانه را منقبض کند تا بتواند زمان بیشتری ادرار خود را نگه دارد.
19. کودک را متوجه کنید که پس از شام مصرف مایعات را به حداقل برساند تا ادرار کمتری تولید شود. برای این منظور بهتر است که شام کودک بدون نمک باشد.
20. از تنبیه کودک و به کار بردن روش های سخت گیرانه جدا خودداری کنید.

پس از اقدامات فوق در صورت عدم موفقیت برای کنترل شب ادراری می‌توان درمان دارویی را زیر نظر پزشک متخصص شروع کرد، اما باید توجه داشت که آموزش مهارت کنترل ادرار از درمان دارویی مهم‌تر است، زیرا معمولا با قطع دارو، شب ادراری مجددا عود می‌کند.