کلیه
[av_textblock size=” font_color=” color=” av-medium-font-size=” av-small-font-size=” av-mini-font-size=” av_uid=’av-jzzbu8q5′ custom_class=” admin_preview_bg=”]
بطور معمول در هر فرد سالم دو کلیه وجود دارد که هر یک در یکطرف ستون مهره ها و زیر دنده های تحتانی واقع شده اند. کلیه ها به رنگ قرمز متمایل به قهوه ای بوده و از نظر شکل شبیه لوبیا می باشند. هر کلیه به اندازه مشت بسته فرد است. اکثر اعضائ بدن برای عملکرد مطلوب وابسته به کلیه ها هستند
وظایف کلیه ها
مهمترین وظیفه کلیه ها برداشت مواد زائد از خون و بازگرداندن خون تصفیه شده به بدن می باشد. هر دقیقه حدود یک لیتر خون (یک پنجم خونی که توسط قلب پمپ می شود) از طریق سرخرگ کلیوی وارد کلیه ها می شود. پس از اینکه خون تصفیه شد خون تصفیه شده از طریق سیاهرگ های کلیوی به بدن باز می گردد.
سه وظیفه اصلی کلیه ها:
- کلیه ها آب بدن را تنظیم می کنند: برای اینکه بدن شما بدرستی و به نحو مطلوب فعالیت کند لازم است که دارای حجم مناسب آب باشد. یکی از مهمترین وظایف کلیه ها برداشت آب اضافی یا حفظ آب بدن در موارد ضرورت می باشد.
- کلیه ها مواد زائد را برداشت می کنند: بسیاری از مواد در خون و مایعات بدن باید در اندازه مناسب وجود داشته باشند تا بدن به درستی عملکرد داشته باشد.
- کلیه ها هورمون می سازند: کلیه های سالم پیک های شیمیایی مهمی بنام هورمون ها را نیز می سازند. این هورمون ها در جریان خون گردش کرده و بعضی از عملکردهای بدن مانند: فشار خون، ساخت گویچه های قرمز و برداشت کلسیم از روده ها را تنظیم می کنند.
علائم بیماری کلیوی
بیماری کلیوی معمولا بی سر و صدا پیشرفت می کند و قبل از ایجاد هر گونه شکایت موجب تخریب قسمت عمده ای از فعالیت و عملکرد کلیه می گردد. بنابراین افراد در معرض خطر پیشرفت بیماری کلیوی باید بطور مرتب مورد ارزیابی قرار گیرند. این افراد کسانی هستند که مبتلا به بیماری قند – دیابت – پرفشاری خون، بیماری عروقی و وابستگان نزدیک افراد مبتلا به بیماریهای ارثی کلیه می باشند
گاهی اوقات افراد با بیماری شدید کلیوی نیز بدون علامت می باشند. این موضوع اهمیت آزمایش خون یا ادرار را در بررسی مشکلات کلیوی روشن می کند. بهرحال شکایات و علائم زیر می توانند نشانگر بیماری کلیوی باشند که در صورت وجود، انجام آزمایشات و بررسی های بیشتر توصیه می شود
بعضی از علائمی که می تواند نشانگر بیماری کلیوی باشد عبارتند از:
- خستگی
- پرفشاری خون
- ورم چشم ها، دست یا پا
- دفع ادرار خونی، تیره یا رنگ چای
- شب ادراری(بیشتر از یک بار در موقع خواب)
- کاهش اشتها(کاهش وزن)
- خارش سراسری پایدار
زمانی که کلیه ها نارسا شوند مواد زائد و مایعات در بدن تجمع پیدا کرده و شما نیاز به درمان دیالیز(برای تصفیه خون یا به وسیله ماشین یا از راه شکم و بصورت دیالیز صفاقی) یا پیوند کلیه دارید چگونه می توانید در پیشگیری از بیماریهای کلیوی موثر باشید.
فشار خون خود را بطور منظم چک کنید. فشار خون بالا و کنترل نشده سرعت طبیعی هر گونه بیماری کلیوی را افزایش می دهد. اگر شما مبتلا به بیماری قند،دیابت می باشید، باید بیماری شما تحت کنترل درآید. تعداد زیادی از بیماران کلیوی مبتلایان به بیماری قند می باشند به خصوص و حتی الامکان از مصرف داروهایی که توسط پزشک تجویز نشده اند ماند مسکن ها خودداری کنید. قبل از مصرف هر دارو حتما با پزشک خود مشورت نمائید
سایر داروهای خاص مانند سموم، آفت کش ها و مواد مخدر و …- نیز می توانند موجب آسیب کلیه شوند. پزشک شما مشکلات و عوارض ناشی از مصرف طولانی مدت و بدون مجوز این داروها را بیان می کند
کیست کلیه
به جمع شدن مایع در یک حفره با دیواره نازک که راه خروجی ندارد کیست گفته می شود که به جمع شدن این مایع در دیواره کلیه ها کیست کلیه گفته می شود. کیستهای کلیه اغلب بی علامت هستند و به صورت اتفاقی در بررسی های سونوگرافی تشخیص داده می شود ولی وقتی اندازه کیست کلیه بزرگتر می شود و به علت اثرات فشاری روی کلیه ها می تواند باعث درد پهلو و بالارفتن فشار خون شود
در کلیه ها ما سه نوع کیست داریم:
کیست ساده: اغلب به صورت تکی و با دیواره صاف در سونوگرافی می باشد به علت سن بالا ایجاد می شود و ۵۰درصد افراد بالای ۵۰ سال در بررسی کیستهای ساده در سونوگرافی دیواره صاف دارند و در داخل آنها چرک و خون و لخته وجود ندارد.
کیست متعدد و ارثی: این کیستها باید دقیقاً بررسی شوند. بعضی از این کیست ها علت ارثی دارند و از والدین به بچه ها منتقل می گفته می شود. نکته مهم در مورد این کیست ها تشخیص به موقع و کنترل آنها می باشد.
چرا که ممکن است در نهایت منجر به از کار افتادن کلیه ها و دیالیز در سنین پایین شود. لذا انجام سونوگرافی قبل از ازدواج در تشخیص و جلوگیری از انتقال آن بسیار مهم است
کیست مخلوط (دیواره دار و نامنظم): در سونوگرافی تعداد کیست ها متعدد و در داخل آنها دیواره های متعددی وجود دارد. این کیست ها باید از نظر سرطان کلیه دقیقاً بررسی کرد.
جمع بندی اینکه در کلیه سه نوع کیست وجود دارد:
- کیست های ساده
- کیست های متعدد و ارثی
- کیست های دیواره دار و نامنظم
کیست ساده هیچ نگرانی نداشته و به سرطان تبدیل نمی شود. اما کیست هایی که دیواره آنها نامنظم و داخل آنها حفره حفره است حتماً باید از نظر سرطان کلیه هرچه زودتر بررسی شوند و کیست های ارثی متعدد اغلب باعث از کارافتادگی کلیه ها می شوند و ندرتاً به سرطان کلیه تبدیل می شوند
کیست های ساده کوچک کلیه اغلب به صورت اتفاقی کشف می شوند و نیاز به درمان ندارند ولی وقتی اندازه آنها بزرگتر می شود باعث درد مداوم پهلوها و یا با اثر فشاری روی کلیه ها فعالیت کلیه ها را خراب می کند و یا باعث افزایش فشار خون بشود باید درمان کرد که امروزه بهترین و قطعی ترین روش درمان آنها برداشتن کیست با عمل لاپاراسکوپی و بدون شکاف جراحی می باشد
در کیست های متعدد و ارثی، کیست ها در گوشت کلیه رشد کرده و باعث از بین رفتن کلیه ها می شود و باید دیالیز شود و با تشخیص به موقع آنها رامیتوان درمان کرد
کیست های مشکوک به سرطان باید هر چه سریعتر تحت عمل جراحی قرار گیرند که بهترین روش جراحی آنها نیز عمل لاپاراسکوپی می باشند و ممکن است در این عمل جهت حفظ سلامتی بیمار کل کلیه برداشته شود.
توصیه ما جهت جلوگیری تشخیص و درمان به موقع کیست ها :
- قبل از ازدواج باانجام سونوگرافی از وجود بیماری ارثی کیست کلیه مطمئن شوید تا از انتقال آن به فرزندانتان جلوگیری کنید.
- هر شش ماه یکبار سونوگرافی از کلیه ها انجام شود.
- کیست های ساده کلیه کوچک نیاز به درمان ندارند آنها هیچ موقع به سرطان تبدیل نمی شوند و هر ۶ ماه باید کنترل شوند.
- کیست های مشکوک به سرطان کلیه باید به موقع و سریع درمان شوند.
نگران نباشید امروزه همه کیستهای کلیه با لاپاراسکوپی و بدون شکاف جراحی و به صورت سرپائی قابل درمان می باشند.
عفونت کلیه
بیماری های کلیه و ترس از نارسا و کم کار شدن کلیه ها نگرانی عمده بیمارانی است که در مطب و بیمارستان به ما مراجعه می کنند. با کمی تأمل به این نگرانی در می یابیم که این دلواپسی کاملاً به جاست چرا که وقتی گرفتاری های بیمارانی که به علت بیماری های مختلف، کلیه ها یشان را از دست داده اند را در بیمارستان ها و مطب می بینیم به اهمیت بیشتر این نگرانی و لزوم اطلاع رسانی و پیشگیری از بیماری های کلیه و حفظ این قسمت از اعضای بدن که نقش کلیدی در بدن دارند را پی می بریم
یکی از بیماری های کلیه که ممکن است باعث تخریب کلیه ها و از بین رفتن آنها شود عفونت کلیه یا پیلونفریت می باشد.
به علت احتمال بالای آسیب به کلیه ها درمان عفونت ادراری جزء اورژانس های ارولوژی می باشد. با توجه به اهمیت این موضوع به شرح عفونت کلیه می پردازیم
عفونت کلیه چگونه ایجاد می شود؟
علت عفونت کلیه، تهاجم باکتری وارد شده به بدن چه از طریق خون و چه از طریق ادرار می باشد که باکتری با حمله به سلول های کلیه باعث التهاب کلیه ها و تخریب عملکرد آن می گردد.
راه های حمله باکتری به کلیه ها عبارتند از:
- از راه خون
- از راه انتشار به ارگان های آلوده از قبیل آبسه و عفونت های دور کلیه
- از راه ادراری که باکتری از سوراخ مجرای ادرار وارد مجرا و مثانه و سپس به کلیه ها می رسد که این راه شایعترین مسیر درگیری کلیه ها و عفونت است.
افرادی که بیشتر در خطر عفونت کلیه از طریق سوراخ مجرای ادراری هستند عبارتند از:
- خانم ها به علت کوتاه بودن مجرای ادراری و ساختار بدن و نزدیکی سوراخ ادراری به سوراخ واژن و مقعد که هر دو منشاء آلودگی می شود.
- بچه های دارای برگشت ادراری: که در این افراد به علت برگشت ادراری از مثانه به کلیه ها ادرار عفونی باکتری را به کلیه ها رسانده و باعث عفونت کلیه و آسیب به آن می گردد که امروزه شایعترین علت از کارافتادن کلیه و آسیب کلیه های اطفال، برگشت ادرار از مثانه به کلیه یا ریفلاکس و عفونت کلیه ثانویه به این این برگشت ادراری می باشد.
- افرادی که مبتلا به عفونت های مقاربتی از قبیل سوزاک، سیفلیس و ایدز و باشند که در این جا به علت آلوده شدن مجرا باکتری آرام آرام به طرف کلیه ها حرکت و با عفونت کلیه آن را درگیر و تخریب می کند.
علائم و نشانه های عفونت کلیه ها چیست؟
عفونت کلیه به دو نوع حاد و ناگهانی و مزمن تقسیم می شود.
علائم و نشانه های عفونت حاد کلیه ها عبارتند از:
- تب بالای ˚۳۹
- لرز شدید
- درد پهلو
علائم دیگر شامل تغییر رنگ ادرار و کدر شدن آن، بدبوشدن ادرار، تکرر ادراری، سوزش ادرار و خون در ادرار می باشد. در بچه ها و نوزادان علاوه بر علائم فوق بی حالی و عدم شیرخوردن و عدم مکیدن پستان مادر می تواند علائم عفونت کلیه باشد. در سنین پائین و در بچه ها کاهش وزن و عدم رشد بچه ها می تواند نشانه عفونت کلیه باشد.
آیا عوامل زمینه ای و مستعد کننده عفونت ادراری وجود دارد؟
- کاهش قدرت ایمنی بدن در سرطان ها، ایدز و بیماری های مزمن
- برگشت ادراری از مثانه به کلیه ها مخصوصاً در اطفال
- وجود انسداد در مسیر خروجی ادرار از کلیه ها به عنوان مثانه در بزرگی پروستات، تنگی مجرای ادرار ، تنگی لوله حالب در محل اتصال آن به کلیه و مثانه
- مثانه های عصبی که ادرار فرد کامل خارج نمی شود و به صورت ادرار باقیمانده در مثانه می ماند
- حاملگی در خانم ها از عوامل مستعد کننده عفونت کلیه ها می باشد
در صورت عفونت کلیه ها چکار باید بکنیم؟
در صورت مشاهده تب و لرز، درد پهلو، سوزش و تکرر ادرار، بدبو شدن و تغییر رنگ ادرار بلافاصله به پزشک کلیه و مجاری ادراری مراجعه نمائید تا با درمان به موقع از آسیب به کلیه هایتان جلوگیری نمائید.
درمان و توصیه های مهم برای جلوگیری از عفونت ادراری
دکتر معالجتان در مراجعه بلافاصله آزمایش و کشت ادرار و خون را درخواست خواهد کرد. مطمئن ترین و بهترین روش درمانی بستری شدن در بیمارستان و تجویز آنتی بیوتیک های تزریقی تا زمان قطع تب و بهبودی علائم می باشد. مصرف مایعات زیاد و تجویز سرم مسکن ؛ تب بر و استراحت از اقدامات بعدی درمانی است.
رعایت بهداشت فردی و جنسی از عوامل بسیار مهم در جلوگیری از عفونت کلیه ها است.
در صورت وجود برگشت ادراری از مثانه به کلیه ها در اطفال حتماً با مراجعه به جراح کلیه و مجاری ادراری و به صورت منظم تحت نظر پزشک متخصص باشید.
عوامل زمینه ای از قبیل سنگ های انسدادی کلیه و تنگی های مادرزادی و اکتسابی کلیه را به موقع درمان کنید.
چکاب منظم هر ۶ ماه کلیه ها و مجاری ادراری را فراموش نکنید.
مصرف مایعات مخصوصاً هر ۲ ساعت یک لیوان آب جهت جلوگیری از عفونت کلیه بسیار کمک کننده است.
در صورت عدم تخلیه مثانه و ادرار باقیمانده بالا و در صورت مشاهده علائم ذکر شده عفونت کلیه سریعاً به پزشک مراجعه نمائید.
سنگ کلیه
احتمالا می دانید که غلیظ شدن ادرار سبب ته نشینی و رسوب ترکیبات موجود در آن و در نتیجه تشکیل سنگ کلیه می شود.این سنگ ها در این عضو حساس، متشکل از مواد آلی هستند و گاهی مواقع در اندازه‌های مختلف به کوچکی یا بزرگی یک قلوه سنگ یافت می شوند.همان طور که اشاره شد، حجم کم ادرار مهم ترین عامل خطر برای تشکیل سنگ های ادراری شناخته شده است
سنگ های کلسیمی، شایع ترین نوع آن ها هستند زیرا دفع کلسیم در این موارد افزایش می یابد:
- کم کاری تیروئید(هیپوتیروئیدیسم)
- پس از مصرف مقدار زیاد ویتامینD
- عدم تحرک برای طولانی مدت
- پوکی استخوان(استئوپروز)
- مصرف مقدار زیاد کلسیم
از سوی دیگر، کاهش جذب آب به وسیله روده در اثر اسهال یا از دست رفتن آب به صورت تعریق در مناطق گرمسیر نیز در ایجاد این نوع سنگ ها موثر شناخته شده‌اند.اما عارضه آن، درد شدیدی است که در اثر جا به جایی سنگ ایجاد می شود.
توصیه های تغذیه ای که مبتلایان به سنگ کلیه باید به آن توجه کنند، آن است که مقدار زیادی مایعات دریافت کنند که به این ترتیب ادرار رقیق خواهد شد و در بعضی موارد با تغییر اسیدیته ادرار از رسوب سنگ می توان جلوگیری کرد.
توصیه های مهم جلوگیری از ابتلا به سنگ کلیه
- متبلایان باید دریافت مایعات را به بیش از ۳ تا ۴ لیتر در شبانه روز افزایش دهند. این کار موجب افزایش حجم ادرار و کاهش غلظت مواد تشکیل دهنده سنگ می شود. افرادی که کلیه های سنگ ساز دارند باید حداقل ۲ لیتر در طی روز مایعات مصرف کنند
- هرگز خود را به مرحله احساس تشنگی نرسانید زیرا بروز این حس نشان از حداقل ۲ درصد کاهش آب بدن است
- کاهش مصرف پروتئین حیوانی نیز لازم است. این پروتئین‌ها مقدار کلسیم و اسید اوریک را افزایش می دهند.
- در افرادی که مستعد تشکیل سنگ هستند، دفع ادراری کلسیم کاهش می یابد. رژیم غذایی حاوی چربی و نمک زیاد و میزان کم فیبر خطر تشکیل سنگ های کلیوی را بالا می برد. پس این افراد باید فیبر غذای شان را افزایش دهند.
- کاهش دریافت کافئین نیز توصیه دیگری به این بیماران است. دریافت زیاد مواد غذایی کافئین دار، دفع ادراری کلسیم را افزایش داده و شانس تشکیل سنگ را بیشتر می کند. احتمال تشکیل سنگ در افرادی که الکل مصرف می کنند نیز بالاست.
- ماءالشعیر نیز می تواند برای کسانی که سنگ هایی از جنس اگزالات کلسیم دارند، مفید واقع شود. البته باید چند روزی پشت سر هم مصرف شود. اگر اثر نکرد، دیگر ادامه مصرفش فایده‌ای ندارد چون تأثیر ماءالشعیر کوتاه مدت است.
سنگ کلیه
در بعضی مواقع زنان و مردان جوانی را می بینیم که دچار گر گرفتگی، تپش قلب، رنگ پرید گی و لرزش دست ها می شوند که وقتی بررسی می شوند علت آن تومور فئوکروموسایتوما می باشد. این تومور مثل مار افعی خطرناک می باشد که با تولید مواد سمی بالابرنده ی فشار خون باعث ممکن است باعث پار گی عروق مغز و سکته های ناشی از آن در سنین جوانی و میانسالی گردد و لذا باید سریعتر تشخیص و درمان آن که برداشتن عده می باشد، انجام شود و در صورت تشخیص و درمان به موقع برای همیشه بیمار از شر این تومور خارج می گردد
علائم بالینی فئوکروموسایتوما عبارتند از: فشار خون های حمله ای همراه با سردرد، تهوع و استفراغ، رنگ پریده گی، لرزش دست ها، درد سینه، تعریق و نامنظم شدن ضربان قلب می باشد.
بهترین وسیله تشخیص این بیماری :
اولین مرحله تشخیصی آزمایش خون و ادرار ۲۴ ساعت
همزمان باید عکس برداری از غده فوق کلیه با سونوگرافی و سی تی اسکن و ام آر آی بسته به نیاز تشخیصی حتما انجام شود.
اولین مرحله درمان تومور فتوکروموسایتوما کنترل:
این تومور از نظر ترشح مواد سمی بالا برنده فشارخون می باشد و لذا پس از تشخیص قطعی بیمار به مدت یک هفته تا ۱۰ روز تحت درمان فنوکسی پنرامین تحت نظر پزشک متخصص قرار می گیرد که دوز دارو با توجه به فشارخون تنظیم می گردد. پس از کنترل کامل فشارخون و ترشحات سمی تومور بیمار آماده عمل قطعی که همان جراحی می باشد، قرار می گیرد.
روش جراحی
در گذشته به علت موقعیت خیلی بد غده آدرنال از شکاف های یک وجب و نیمی در پهلوی بیمار برای درمان جراحی و خارج کردن تومور استفاده می کردیم ولی خوشبختانه امروزه بهترین تکنیک خارج کردن تومور فتوکروموسایتوما، لاپاراسکوپی می باشد. در این روش به جای شکاف ۱۵-۲۰ سانتی در شکم بیمار با عبور لوله های تروکار همه مراحل خارج کردن تومور فتوکروموسایتوما به صورت بسته و آندوسکوپی انجام می شود و تومور را پس از قطع کردن داخل یک کیسه باریک و از شکاف ۱-۲ سانتی به جای شکاف ۲۰-۳۰ سانتی خارج می کنیم.
مزیت عمل لاپاراسکوپی
شکاف خیلی کوچک، درد کمتر، بستری کمتر و زمان سریع برگشت بیمار به کار و فعالیت های روزمره می باشد.
[/av_textblock]
